Imam Ebu Is’hak esh-Shatibiu

IMAM ESH-SHATIBIU

Kujdes: Informacionet e mëposhtme nuk janë domosdoshmërisht korrekte. Shkrimi i mëposhtëm është marrë nga Wikipedia në gjuhën angleze, dhe është përkthyer në shqip.

Imam Ebu Is’hak esh-Shatibiu ishte një dijetar Andaluzian i medhhebit malikij. Ai vdiq në vitin 1388 (8 Shaban 790H) në Granada. Emri i plotë i Imam Shatibiut ishte “Ibrahim bin Musa bin Muhammed esh-Shatibi el-Gharnati”. Prejardhja e familjes së tij ishte prej Benu Lakhm. Kunja e tij ishte “Ebu Is’hak” dhe ‘mbiemrat’ e tij ishin ‘El-Lakhmi’, ‘El-Gharnati’, ‘El-Maliki’ dhe ‘Es-Shatibi’. Data dhe vendi i lindjes së tij janë të panjohura. Mirëpo, njëeri prej mbiemrave të tij, ‘Es-Shatibi’, na çon tek qyteti Ĥativa, që tregon se ai ishte pasardhës i migrantëve prej atij qyteti.

Mësuesit e tij janë dijetarë të mirënjohur të kohës së tyre:

Imam ibn el-Fahr el-Abiri
Ebu el-Kasim el-Satti
Imam Ebu Abdullah el-Tilmesani
Imam Ebu Abdullah el-Makri
Shejh Ebu Seid bin Lab
Imam Xhelil ibn Merzuk
Ebu Ali Mensur bin Muhammed el-Zidawi
Ebu Abdullah el-Bilnesi
Ebu Xhafer el-Shukuri
Ebu el-Abbas el-Kabbab
Ebu Abdullah el-Hafar
Librat e tij

Ai mësoj prej shumë dijetarëve të shquar të kohës së tij. Ai u bë mjeshtër në Gjuhën Arabe dhe Ixhtihad dhe kërkim në një moshë të re. Ai diskutonte çështje të ndryshme me mësuesit e tij para se të arrinte në ndonjë konkluzion.

el-I’tisaam – Ky libër i famshëm i Imam Shatibiut është enciklopedia themelore për definimin e novacioneve fetare. Përbehet prej 10 kapitujve. Parathënia është shkruar nga Sejid Reshid Raza el-Misri.
El-Muwefakat fi Usul el-Sheria – Kjo është poashtu një prej librave më të njohura të Imam Shatibiut. Kjo libër është në lëminë e Usuli-Fikhut dhe Mekasid el-Sheriah. Është botuar nga Dewlet et-Tunisia (1302 H, Tunizi) në katër vëllime.
Shara ala el-Hutasa.
El-I’tifak fi Ilm el-Ishtikak – Ky libër ishte në lëminë e Ilm-i-Sarf, por është humbur gjatë jetës së tij.
Kitab el-Mexhalis – Ky libër përfshinte një komentim të librit të Sahihut të Buhariut, el-Kitab el-Bijuh (??).
Kitab el-ifidat we el-inshadat – ky libër përfshinte dy vëllime mbi letërsinë.

Perkthehu: Fatih Ibrahimi

Senedi im deri tek Imam Ebu Hanifja r.a.

Senedi im deri tek Imam Ebu Hanifja r.a.

Unë Ahmed Muhamed Memedi (Memeti) përcjell nga Shejh Muhamed Emin Siraxh (Saraç) nga Imam Muhammed Zahid Keutheri dhe nga Shejhul Islam Mustafa Sabri, si dhe nga Allame Muhammed Avvame nga Allame Abdul Fettah Ebu Gudde nga Imam Muhammed Zahid Keutheri nga i ati i tij Shejh Hasan Keutheri nga Shejh Ahmed Dijauddin Gymyshhanevi nga Sejjid Ahmed ibën Sulejman El-Ervadi nga Allame Imam Muhammed Emin Ibën Abidin me senedin e tij të njohur deri tek Imam Ebu Hanifja r.a.


Senedi tjetër është nga Imam Keutheriu nga Hafidh Ibrahim Hakki Egini (Eginli, Ekinxhi) dhe Zejnelabidin Alasoni nga Hafidh Ahmed Shakir El-Kebir nga Hafidh Muhammed Galib nga Sulejman ibën Hasan Kurejdi nga Ibrahim ibën Muhammed Isbiri nga Ali Fikri ibën Muhammed Salih Ahishavi nga Muhammed Munib Ajntabi nga Ismail ibën Muhammed Konevi nga Abdulkerim Konevi Amidi nga Muhammed Jemani Ezheri nga Abdulhajj Shurunbulali nga Ebu Ihlas Hasan Shurunbulali nga Abdullah ibën Muhammed Nahriri dhe Shemsuddin Muhammed Muhibbi Kahiri, që të dy nga Ali Mekdisi nga Ahmed ibën Junus Shelebi nga Abdulberr ibën Shuhne nga Imam Kemaluddin ibën Humam nga Siraxhuddin Umer ibën Ali Kariul Hidaje ( lexuesi i Hidajes) nga Alauddin Sejrami nga Xhelaluddin Kerlani nga Abdulaziz Buhari nga Hafidhuddin Abdullah ibën Ahmed Nesefi nga Shemsul Eimmeti Muhammed ibën Abdusettar Kerderi;


Lexuesi i Hidajes Siraxhuddin ka mësuar poashtu nga Ekmeluddin Baberti nga Kivamuddin El-Kaki nga Husejn Signaki nga Hafidhuddin El-Kebir Muhammed ibën Muhammed ibën Nasr Buhari nga Muhammed ibën Abdusettar Kerderi nga autori i Hidajes Shejhul Islam Ali ibën Ebu Bekr Merginani nga Nexhm ibën Ebu Hafs Umer Nesefi nga dy vëllezërit Fahrul Islam Ali Bezdevi dhe Sadrul Islam Ebul Jusr Bezdevi;
Fahrul Ilsam Bezdevi mëson nga Shemsul Eimmeti Serahsi (Serhasi) nga Shemsul Eimmeti Halvani nga Husejn ibën Hidr Nesefi nga Muhammed ibën Fadl Buhari nga Abdullah ibën Muhammed Harithi nga Muhammed ibën Ahmed ibën Hafs nga i ati Ebu Hafs El-Kebir nga Imam Muhammed Hasan Shejbani.
Ndërsa Sadrul Islam Bezdevi mëson nga Ismail ibën Abdussadik nga Abdulkerim Bezdevi nga Imamul Huda Ebu Mensur Maturidi nga Ebu Bekr Ahmed Xhuzxhani nga Ebu Sulejman Musa ibën Sulejman Xhuzxhani nga Imam Muhammed Hasan Shejbani nga imami i medhhebit Ebu Hanife Numan ibën Thabit nga Hamad ibën Ebi Sulejman nga Ibrahim ibën Jezid Nekhai nga Alkame ibën Kajs dhe Esved ibën Jezid dhe Ebu Abdurrahman Abdullah ibën Habib Sulemi (Kariu Mukrië);
Alkame ibën Kajs dhe Esved ibën Jezid kanë mësuar nga Abdullah ibën Mesudi r.a., kurse Sulemiu nga Aliu r.a. kurse Ibën Mesudi r.a. dhe Aliu r.a. nga i Dërguari i Allahut Hatemil Enbija vel Murselin Muhammedi s.a.v.s.

والحمد لله رب العالمين

Ahmed Muhamed Memedi

Imam Ebu Mansur El-Maturidi

Maturidinjte

Nga: Muhammed Ebu Zehre

Gjeneza e Maturidiut eshte Muhammed Bin Muhammed Bin Mahmud, i njohur me Ebi Mensur El-Maturidi, i lindur ne Maturid, vend ne Samarkand, te Transoksianise. Ka vdekur ne vitin 333 sipas hixhretit pejgamberik. Ka studiuar ne kater dekadat e fundit te shekullit te trete hixhri, do te thote ne kohen kur mu'tezileja kishte ngjallur hidherimin e popullit. Denoncimet e tij ndaj mu'teziles, ishin nje shperblim kunder tyre, ngase ata (mu'tezilet) i kishin poshteruar juristet islam (fukahate) dhe hadithologet (muhad-dithinet), ne pjesen e pare te po te njejtit shekull.

Ditelindja e tij nuk dihet ne menyre te sakte, por si me i perafert merret mesi i shekullit te trete (hixhri). Eshte vertetuar ne menyre te prere, se shkencat e fikhut hanefi dhe kelamin (shkencen mbi besimin) i ka mesuar nga Nasru Bin Jahja El-Behli, i cili ka vdekur ne vitin 268 hixhri.

Qytetet e Transoksanise ishin vende te diskutimeve dhe debateve ne fushen e jurisprudences islame (fikhut) dhe ne bazat e saj (usuli fikh). Keto diskutime me karakter fikhor, zhvilloheshin ndermjet hanefinjve dhe shafinjve. E mira e ketyre ishte, se ato i jepnin gjalleri diskutimeve ne xhami te ndryshme.

Pasiqe dakordimi mes juristeve islam dhe hadithologeve, ne njeren ane dhe mu'tezileve, ne anen tjeter, ishte i pamundur per shume ceshtje fetare, diskutimet filluan te zhvillohen edhe ne shkencen e kelamit (ilmul-kelam), me te njejten forme sic zhvilloheshin ne shkencen e fikhut dhe te usulit. Maturidiu jetoi ne kohen e kesaj arene, ku konkurrenca e mendimeve ishte mbi bazen e konkludimeve te mendimit dhe arsyes dhe se ai i perkiste medh'hebit Hanefi.

Keshtu, ai shkroi disa studime ne shkencen e fikhut dhe te usuli fikhut, sikurse qe shkroi studime ne Usulid-din (akaidologji). Ne keto studime, i ka diskutuar qendrimet e juristeve islam dhe te hadithologeve, mirepo me nje metode tjeter nga ajo e Esh'ariut, edhe pse ne disa prej konkludimeve e ka inkuadruar qasjen e tij, por gjithsesi jo ne te gjitha sikurse kete do ta sqarojme ne vijim, me ndihmen e Allahut te Madheruar.

Pjesa dermuese e dijetareve te medh'hebit hanefi, vertetojne se Imam Maturidiu eshte pajtuar me imam Ebu Hanifen r.a., ne konkluzionet e shkences se akaidologjise (Usulid-dinit), ku Ebu Hanife r.a. kishte disa studime ne kete fushe. Bile, aq shume kishte perparuar ne kete shkence sa qe behej me gisht kah ai, sic tregohet kjo se vete ai e ka thene kete. Ai (Ebu Hanife) pati bere me se 22 udhetime deri ne Basra, ashtu sic permendin transmetuesit, per te diskutuar ne ceshtjet e akaidit. Keto, qe te gjitha paten ndodhur deri ne periudhen kur Ebu Hanife u fokusua plotesisht ne studimin e ceshtjeve te fikhut. Megjithekete, behet e ditur se ai nuk ka mundur t'i nderprese studimet e hershme, vecanerisht kur provokimet mendore ne kohen e tij, ishin ato qe nuk e linin te qete asnje dijetar te mirefillte, qe synonte diferencimin e besimit islam nga pikepamjet devijuese te zindikeve (te dalureve nga feja) dhe te tjereve.

Keshtu, ne shkencen e akaidologjise, nga Ebu Hanife r.a. jane transmetuar disa trajtesa jo shume te medha (risale), te cilat vleresohen te rendesishme per nga aspekti i parimeve dhe permbajtjes se tyre, ndersa autentike nga aspekti i pozites se Ebu Hanifes si autor, pavaresisht se trajtesat dhe vete autori jane objekt i diskutimeve ndermjet dijetareve.

Prej ketyre studimeve eshte "El-Fikhu'l Ekber", "El-Fikhu'l Ebsat", "Risaletu Ebi Hanifete ila Uthman El-Betij", "Vesijjetuhu-Testamenti i tij", kenaqesisa e Allahut qofte mbi te, ndaj nxenesit te tij Jusuf Bin Halid Es-Semitij, "Kitabu'l Ilmi berr-rren we bahren we sherkan we garben we bud'den we kurben".

Duke marre parasysh gjithe permbajtjen e ketyre trajtesave, rezulton nje mendim i qendrueshem ne vetvete,, per te gjitha ato ceshtje qe transmetohen nga shkenca e Kelamit, sikurse jane: cilesite (e Allahut); realiteti i imanit; pastaj nese njohja e Allahut te Madheruar eshte e obligueshme nga arsyeja apo nga sheriati (shpallja); veprat, a e permbajne te miren dhe te keqen nga aspekti qeniesor i tyre; vepra e njeriut dhe percaktimi i relacioneve te saj ndodh nga fuqia e robit pa i bere kontradikte pushtetit te Allahut te Madheruar, qe eshte mbi te gjitha krijesat mbare; kadaja (ekzekutimi sipas percaktimit te paraqene) dhe kaderi (percaktimi i paraqene), dhe te tjera.

Ne kete kontekstm, korrektura shkencore verteton se ndermjet pikepamjeve te Imam Ebu Hanifes-kryejurist i Irakut, dhe pikepamjeve te Ebu Mensur El-Maturidiu, qe i ka deklaruar ne librat e tij, ekziston nje bashkim ne shumicen e parimeve. Per kete shkak, dijetaret islam kane deklaruar se pikepamjet e Ebu Hanifes jane bazamenti kryesor, nga i cili jane profelizuar pikepamjet e Maturidiut. Dijetaret e Irakut dhe te Shamit dhe disa vendeve te tjera i kane kushtuar me teper kujdes profilizmit te pikepamjeve fikhore te Ebu Hanifes, derisa nuk i kane kushtuar aq shume kujdes studimit te pikepamjeve akaidore, duke u mjaftuar nga ajo qe ishte perhapur ne mesin e tyre nga pikepamjet e juristeve islam dhe hadithologeve, ne fillim, dhe nga pikepamjet e esh'arinjve me vone. Nga ana tjeter, dijetaret qe vinin nga Transoksania, krahas kujdesit per profilizmet fikhore, i kishin kushtuar kujdes te vecante studimit te pikepamjeve akaidore te Ebu Hanifes, duke i analizuar, sqaruar dhe duke i vertetuar me argumente dhe krahasime logjike.

Prandaj, Imam Maturidiu nuk na le neve qe ta inspektojme ate apo ta hulumtojme nivelin e lidhjeve te pikepamjeve te tij me pikepamjet e Ebu Hanifes, sepse kete ai vet e verteton, perderisa e ka bere transmetimin e veprave te Ebu Hanifes: "El-Fikhul-Ebsat"; "Risaletuhu ila El-Betij; "El-Alim wel Muteal-lim; dhe "Vesijjetuhu lijusuf bin Halid. Keto vepra, Maturidiu i ka transmetuar nga dijetaret (mesuesit) e tij: Ebi Nasr Ahmed Bin El-Abbas, Ahmed Bin Is'hak El-Xhurxhani, Nasr Bin Jahja El-Belhi, ndersa keta i kane transmetuar keto vepra nga Ebi Sulejman Musa El-Xhurxhani, ndersa ky nga mesuesi i tij Muhammed Bin El-Hasen Esh-Shejbanij, kenaqesia e Allahut qofte mbi te.

Autor i vepres "Isharatu'l-meram" ne fund te ketij senedi (vargut zinxhiror te transmetuesve) thote: Maturidiu keto parime i ka vertetuar ne librat e tij me argumente te prera, dhe i ka perkryer prefilizimet (e parimeve) me argumente te shkelqyera bindese.

Dijetari yne, tani i meshiruar (i vdekur), Zahid El-Kevtheriu ne parathenien e librit "Isharatul-meram" thote:

"Qytetet (vendet) e Transoksanise, kane qene te pastra nga elementet e ndjekjes se pasioneve dhe nga bid'atet (risite ne fe), nderkohe qe tek ata njerez ka dominuar Sunneti pa kurrfare polemizimi. Kjo fryme e sunnetit eshte transmetuar gjenerate pas gjenerate, deri ne kohen kur ne kete vend do te vije imami i Sunnetit , Ebu Mensur Muhammed El-Maturidiu, i njohur me epitetin "Imami/prijesi i udhezimit te drejte", i cili u perkushtua ne vertetimin shkencor te ceshtjeve te tyre (traktateve te Ebu Hanifes) dhe ne ekzaminimin e argumenteve ne te cilat jane mbeshtetur ato. Shkrimet e tij i pelqyen, sidomos ata qe pelqejne nderlidhjen mes racionales dhe tradicionales.

Sipas kesaj, behet e qarte se Ebu Mensur El-Maturidiu studimet e tij i orientoi ne shkencen e akaidit, rreth asaj qe permbajne keto studime te Ebu Hanifes te transmetuar nga ai, te cilat i verifikoi, ndersa i refuzoi ato pjese qe konsiderohen se nuk u perkasin atyre. Konkluzionet e sheriatit, ai i vertetonte me ane te atgumenteve mendore-logjike dhe me argumente te qarta, te cilat nuk permbajne kurrfare dyshimi.

Keshtu, per nga tematika, te cilat i ka shtruar per stutim te tyre, ai ka shkruar libra te shumta. Prej tyre: "Kitabu te'vilil Kur'an", "Kitabu Me'hadhish-sherai'i", "Kitabul-Xhedeli", "Kitabul-usuli fi usulid-din", "Kitabul-Mekalati fil-kelam", "Kitabut-tewhid", libri "Red-du evaili'l edil-leti lil-Ka'bij", libri "Red-du tehdhibil-xhedeli lil'Ka'bijj", "Kitabu red-dil-usulil-hamseti li Ebi Muhammed El-Bahilijj", "Red-du Kitabil-imameti li ba'di er-rrevafida" dhe "Er-rred-du ale'l-keramitati".

Disa dijetare, Imam Maturidiut ia atribuojne se e ka bere dhe nje komentim ndaj vepres "El-Fikhul-Ekber" te Imam Ebu Hanifes, kenaqesia e Allahut qofte mbi te. Mirepo, sipas verifikimit shkencor, vertetohet se ky koment i perket Ebu El-Lejth Es-Semarkandit, i njohur si fekih (jurist) hanefi.